Sut y gall Cymru ddiogelu ei system gofal iechyd yn y dyfodol?

Cyn i Covid-19 gyrraedd, roedd hi’n rhy hawdd i anwybyddu pa mor ffodus ydym yma yn y DU. Mae ein gwasanaeth gofal iechyd ymroddedig, sy'n cael ei staffio gan y clinigwyr, rhoddwyr gofal ac ymchwilwyr gorau, yn ymdrechu i'n cadw i fyw mor iach a phosibl. Fodd bynnag, er bod Covid-19 wedi dod â heriau na welwyd eu tebyg o'r blaen, y gwir amdani yw bod y pwysau a wynebodd ein system gofal iechyd cyn I Covid-19 gyrraedd yma o hyd. 

Mae Cymru'n gartref i amrywiaeth o gwmnïau arloesol sy'n gweithio'n galed i ddatblygu technolegau ac arferion newydd i fynd i'r afael â hyn – gan ddiwallu anghenion systemau iechyd a gofal cymdeithasol heddiw ac yfory. Mae'n ymgymeriad enfawr, ond eleni mae wedi dangos inni sut y mae gallu sector gwyddorau bywyd Cymru i arloesi yn cyfateb i allu arweinwyr byd-eang. 

Mae Hwb Gwyddorau Bywyd Cymru yn bodoli i gyflymu'r broses o ddatblygu a mabwysiadu atebion arloesol ar gyfer gwell iechyd a lles. Bydd hyn yn paratoi ein system iechyd a gofal cymdeithasol ar gyfer cynnydd yn nifer y cleifion, pwysau ariannol, y cymhlethdodau a achosir gan boblogaeth sy'n heneiddio a'r angen i fynd i'r afael ag unigedd cymdeithasol. 

Mae un peth yn sicr, mae angen inni ailystyried sut yr ydym yn mynd ati i ddarparu gofal iechyd. Yn Hwb Gwyddorau Bywyd Cymru, credwn fod diogelu system iechyd a gofal cymdeithasol Cymru yn y dyfodol yn gofyn am ymdrech ddwys i ddatblygu a chyflwyno atebion arloesol sy'n targedu pum maes effaith allweddol. 

Digidol, Deallusrwydd Artiffisial (AI) a Roboteg

Mae deallusrwydd artiffisial (AI) a dysgu peirianyddol (ML) yn dechrau datgloi adnoddau data enfawr yn y byd go iawn a fydd yn trawsnewid y gwaith o gynllunio a darparu ein gofal iechyd. Heddiw, mae'n bosibl mai data yw ein ased mwyaf gwerthfawr ar gyfer gwella canlyniadau sy'n canolbwyntio ar y claf, gyda cheisiadau mewn meysydd fel diagnosteg, dadansoddi delweddu meddygol, cofnodion meddygol cleifion a geneteg. 

Mewn radioleg, gall systemau AI ddehongli delweddau pelydr-X yn gyflym, gan nodi'n syth annormaleddau y mae angen ymchwilio ymhellach i bobl ar eu rhan. Ni fydd technoleg o'r fath yn disodli clinigwyr, yn hytrach yn caniatáu iddynt ganolbwyntio ar achosion mwy cymhleth – gan gyflymu diagnosis a thriniaeth. Felly, gallai partneriaethau rhwng clinigwyr a systemau AI helpu i fynd i'r afael â phrinder radiolegwyr presennol. 

Wrth symud ymlaen, AI mewn gofal iechyd fydd y norm. Fodd bynnag, nid ydym wedi cyrraedd y nod eto. Mae ganddo geisiadau mewn lleoliadau clinigol ond nid yw'n cael ei ddefnyddio'n ddyddiol ledled y wlad ar hyn o bryd. 

Gyda chymaint o arloesi deallusrwydd artiffisial newydd yn cystadlu am gymorth yn erbyn cyd-destun adnoddau cyfyngedig, mae penderfynu pa gynhyrchion i'w cynyddu yn her allweddol wrth gyflymu datblygiad a mabwysiadu. Rhaid i ni hefyd ystyried mai data personol cleifion yw'r data a ddefnyddir gan AI a systemau cysylltiedig. Bydd gweithredu mesurau diogelu yn sicrhau ei ddefnydd cyfrinachol a moesegol. 

Cynhyrchion Meddyginiaethol Therapiwtig Uwch

Bydd Cynhyrchion Meddyginiaethol Therapiwtig Uwch (ATMP), sy'n cynnwys triniaethau fel therapïau celloedd a genynnau, yn trawsnewid llwybrau gofal ar gyfer amrywiaeth o gyflyrau. Maent yn galluogi genynnau, celloedd a meinweoedd i adfer swyddogaeth arferol drwy atgyweirio, adnewyddu, adfywio ac ail-beiriannu. 

Mae datblygiadau trawiadol mewn meinwe argraffu 3D wedi'i wneud o gelloedd dynol. Gallai hyn arwain at oblygiadau enfawr o ran llawdriniaethau ailadeiladu wynebau a thriniaethau canser. Cafodd dau glaf lymffoma yng Nghaerdydd eu trin yn ddiweddar drwy addasu eu celloedd imiwnedd yn enetig i adnabod a dinistrio celloedd canser, gan gynnig gobaith am driniaeth sy'n addas i bawb. 

Fel y mae ar hyn o bryd, nid oes gan Gymru'r adnoddau, y seilwaith a'r gweithlu â'r sgiliau priodol ar hyn o bryd i gefnogi mabwysiadu therapïau uwch ar raddfa enfawr. Bydd pontio'r bwlch rhwng ymchwil a thriniaeth yn galluogi datblygu a defnyddio therapïau trawsnewidiol arloesol yn ein gwasanaethau iechyd. 

Yng Nghymru, mae dros fil o gwmnïau'n gweithio yn y maes hwn gyda dros 1,100 o gynhyrchion ATMP yn cael eu defnyddio mewn treialon clinigol ar hyn o bryd. Mae amcangyfrifon yn awgrymu y bydd 20-40 o therapïau newydd yn cael eu trwyddedu erbyn 2025. Bydd dylunio, datblygu a gweinyddu ATMP yn gyflymach ac yn rhatach erbyn 2030, gyda therapïau 'oddi ar y silff' wrth law ar unwaith. Bydd therapïau ar gael yn ehangach ac yn cael eu defnyddio fel triniaethau 'llinell gyntaf' yn hytrach na 'dewis olaf'. 

Meddygaeth Fanwl 

Gall clinigwyr fanteisio ar lu o opsiynau triniaeth ar gyfer cyflyrau, ond nid yw rhai triniaethau'n gweithio ym mhob claf. Gallai hyn fod yn niweidiol i glaf ac mae'n gwastraffu adnoddau gwerthfawr. 

Gall eich cyfansoddiad genetig effeithio'n sylweddol ar lwyddiant triniaeth, gan mai dim ond mewn pobl sydd â mwtanau genynnau penodol y mae rhai cyffuriau'n effeithiol. Y newyddion da yw bod datblygiadau profion genetig yn rhoi syniad cliriach i glinigwyr o'r gyfradd llwyddiant triniaeth i rai cleifion. 

Bydd y dull hwn – a elwir yn 'feddygaeth fanwl gywir' – yn galluogi clinigwyr i ddatblygu cynlluniau triniaeth personol wedi'u teilwra i gleifion unigol, yn hytrach na phrofi nifer o opsiynau. Bydd hyn nid yn unig yn gwella profiadau cleifion a chyfraddau adfer, ond hefyd yn cynnig manteision economaidd drwy ddileu'r defnydd diangen o driniaeth. 

Mae twf parhaus meddygaeth fanwl a'i gyflwyno'n ehangach yn dibynnu ar glinigwyr yn gallu cael gafael ar ddata meddygol cleifion unigol a lefel y boblogaeth. Bydd hyn yn helpu i lywio penderfyniadau ar ddiagnosis a thriniaeth. Mae angen harneisio pŵer thechnoleg digidol er mwyn gwneud i hyn ddigwydd. 

Heneiddio'n Dda

Erbyn 2030, bydd un o bob pedwar o bobl yng Nghymru dros 65 oed – amcangyfrifir bod 700,000 ohonom. Efallai mai ein poblogaeth sy'n heneiddio yw'r mater pwysicaf sy'n wynebu ein GIG. Bydd oedi'r angen am ofal ychwanegol wrth i ni heneiddio yn helpu i oresgyn hyn. 

Rhaid inni fabwysiadu technoleg a phrosesau newydd i helpu pobl i gadw'n iach, yn hapus ac yn egnïol cyhyd ag y bo modd. Fodd bynnag, mae gwarchod rhag y risg wirioneddol o unigrwydd ac arwahanrwydd cymdeithasol hefyd yn bwysig. 

Ledled Cymru, mae busnesau, mentrau cymdeithasol ac ymchwilwyr yn datblygu dulliau a chynhyrchion i gefnogi a gwrthsefyll yr heriau hyn, sy'n aml yn gysylltiedig â chyfraddau uwch o dderbyniadau brys, ail-wneud a mynediad cynharach i gartrefi gofal. Bydd annog cydweithio parhaus rhwng datblygwyr technoleg a darparwyr iechyd a gofal cymdeithasol yn helpu i sicrhau bod atebion arloesol yn cael eu gweithredu'n briodol. 

Gofal Iechyd sy’n Seiliedig ar Werth 

Bydd system gofal iechyd sy'n seiliedig ar werth yn trawsnewid y ffordd rydym yn cynllunio, yn darparu ac yn talu am driniaeth ar draws iechyd a gofal yng Nghymru. Mae'n wahanol i'r ffi am wasanaethau a chynhyrchion presennol, lle mae darparwyr gofal yn talu am driniaethau waeth beth fo'u heffeithiolrwydd. Yn hytrach, mae system sy'n seiliedig ar werth yn gweld datblygwyr a chwmnïau fferyllol yn cael eu talu os bydd eu cynnyrch yn llwyddo i wella canlyniadau a phrofiad iechyd cleifion. 

Bydd gofal iechyd sy'n seiliedig ar werth yn caniatáu i gleifion wneud penderfyniadau mwy gwybodus a chael gafael ar wybodaeth am ganlyniadau triniaeth tebygol, yn seiliedig ar ddata sy'n dod yn uniongyrchol o adborth cleifion. Bydd hyn yn arwain at well dealltwriaeth o gostau a chanlyniadau ym maes iechyd a gofal cymdeithasol, yn ogystal â gwell gwybodaeth am y ffordd orau o ddyrannu adnoddau. 

Bydd y newid hwn yn gofyn am newid mawr yn y ffordd y mae'r GIG a'r diwydiant ehangach yn gweithredu, sy'n cymryd amser a buddsoddiad. Mae hefyd yn codi materion rhannu data, felly bydd meithrin ymddiriedaeth a phartneriaethau cydweithredol yn hanfodol i drosglwyddo i system sy'n seiliedig ar werthoedd. 

Bydd ein sefydliad yn parhau i gefnogi diwydiant i ddeall a datblygu dulliau sy'n galluogi datblygu arloesedd ar sail gwerth i ddiwallu anghenion cleifion, ac iechyd a gofal yng Nghymru yn effeithiol. 

Mae Hwb Gwyddorau Bywyd Cymru wedi ymrwymo i barhau i gefnogi cyflymu a mabwysiadu arloesedd ar draws iechyd a gofal cymdeithasol. Dysgwch fwy am ein blaenoriaethau.